Paweł Jasienica przygląda się pracy uczonych na kilkunastu stanowiskach archeologicznych, między innymi w Biskupinie, Gieczu, Wiślicy, Igołomii i na Wolinie, opisując i interpretując ich odkrycia, jak na przykład tzw. płytę wiślicką. Stara się przy tym odpowiedzieć na pytanie o początki polskiej państwowości, być może znacznie wcześniejsze, niż przypuszczano. Jeden z rozdziałów poświęca historii państwa bułgarskiego, podkreślając zarazem jedność Słowiańszczyzny i cechy łączące wszystkie narody słowiańskie: intensywność rozwoju, chłonność i niesłychaną zdolność trwania.
Choć niektóre z tez autora zostały podważone przez późniejsze odkrycia archeologiczne, „Słowiański rodowód”, stanowiący połączenie reportażu, erudycyjnego eseju i szlacheckiej gawędy, pozostaje znakomitym przykładem polskiego dziejopisarstwa, fascynującą „polifoniczną narracją o dziejach i dziejopisarzach, wykopaliskach i archeologach, Polsce X i XX wieku.”
Wstęp: prof. Jerzy Gąssowski
O książce napisali
Technika reportażu pozwoliła Jasienicy dokonać rzeczy zdumiewającej. Oto żmudne, pracochłonne i nie zawsze efektywne poszukiwania uczonych, zawiłe medytacje nad wygrzebaną spinką do włosów czy skorupą garnka – stają się w jego relacji pasjonującą przygodą. Przypuszczam, że nawet człowiek, który na samą myśl o uczonych rozprawach archeologicznych dostaje nerwowych drgawek – nie potrafi przerwać tej lektury.
– Władysław Szwedowicz, „Twórczość” nr 9/1962
O co więc chodzi Jasienicy, gdy przemierza setki kilometrów od jednego stanowiska archeologów do drugiego, indaguje fachowców i ludzi postronnych o ich stosunek do badań nad najstarszą przeszłością państwową i narodową Słowian? Najprościej byłoby to określić jako poszukiwanie w imieniu dzisiejszych Polaków i dla nich samych rodzimej metryki kulturowej.
– Aleksander Gieysztor, „Nowe Książki” nr 8/1962
Paweł Jasienica
Leon Lech Beynar, ps. Jasienica (ur. 10 listopada 1909 roku w Symbirsku, zm. 19 sierpnia 1970 roku w Warszawie) – polski pisarz historyczny, eseista i publicysta „Tygodnika Powszechnego”. W czasie II wojny światowej oficer Armii Krajowej. W lipcu 1948 roku został aresztowany przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa i wypuszczony na wolność dzięki interwencji Bolesława Piaseckiego. Wstąpił do Stowarzyszenia Pax, z ramienia którego w 1950 roku zarządzał stowarzyszeniem Caritas. Od grudnia 1959 roku jeden z wiceprezesów Związku Literatów Polskich. Był również współredaktorem „Tygodnika Powszechnego” oraz działaczem i ostatnim prezesem Klubu Krzywego Koła (1962).
