„Gułag w oczach Zachodu” to historia zachodnich reakcji wobec Gułagu oraz – bardziej ogólnie – wobec sowieckich zbrodni od czasów rewolucji bolszewickiej do dnia dzisiejszego.
Słowo „Gułag“ coraz częściej traktuje się dziś na Zachodzie jako jedno z haseł reprezentujących ciemną stronę XX wieku – takich jak „Holocaust“, „Auschwitz“, „Hiroszima“. Jednak przez długi okres istnienia Związku Sowieckiego, zachodnie reakcje wobec Gułagu, tak jak wobec bolszewickiego terroru, zbrodni i prześladowań, były sprzeczne. Z jednej strony na Zachodzie potępiano nieraz Gułag i zbrodnie stalinowskie, z drugiej jednak – nie czyniono tego nigdy w sposób powszechny i konsekwentny.
Oprócz intrygujących i nieraz mało znanych faktów, książka prezentuje zmienne i dynamiczne czynniki, które kształtowały zachodnie myślenie i mówienie o Gułagu, takie jak: działania sowieckiego aparatu przemocy, sowiecką propagandę, niedostępność bezpośredniej wiedzy oraz konieczność opierania się na relacjach świadków, ideologiczne wierzenia, polityczne rachuby i osobiste interesy zachodnich elit opiniotwórczych.
Dariusz Tołczyk (ur. 1962)
Jest profesorem języków i literatur słowiańskich na University of Virginia w USA. Publikował m.in. w „Partisan Review”, „Literary Imagination”, „History and Literature”, „Więzi”, „Znaku”, „Rzeczpospolitej”. Jego książka analizująca obraz Gułagu w oficjalnej literaturze i propagandzie sowieckiej „See No Evil: Literary Cover-Ups and Discoveries of the Soviet Camp Experience” ukazała się w roku 1999 nakładem Yale University Press.
Spis treści
Zamiast wstępu
Rozdział I. SNY O ROSJI
Rozdział II. ŚWIATŁA NA WSCHODZIE
Nowy wspaniały świat
Humaniści u władzy
Głos ma towarzysz Mauzer
Pożyteczni idioci i prorocy apokalipsy
Lęki i rachuby
Pisali w gazetach
Na lewo patrz
Rozdział III. WIELKI TEATR
Skok naprzód
Przekuwanie mózgów
Oklaski z daleka
Ex oriente lux
Pielgrzymi w teatrze
Kraina szczęśliwych więźniów
Historia jednego turysty
Dysonanse
Stalin przedstawia
Gułag w oczach hitlerowców
Rozdział IV. CZARNO-BIAŁY WESTERN
Jesienna niespodzianka
My i oni
Niewygodni świadkowie
Słowa i ciała
Ciuciubabka na Kołymie
Rozdział V. OŚLEPIAJĄCY MROK
Zwycięstwo
Powrót do ojczyzny
Przecieranie oczu
Paryskie procesy
Dzieje jednej książki
Rozdział VI. ROZPAD STARYCH DEKORACJI
Osieroceni
Puszka Pandory
Zmienność ducha dziejów
Nic dwa razy się nie zdarza
Szaleństwo jako metoda
Twarz Rosji
Lawina
Zamiast zakończenia
Indeks osób
