Stara baśń

Tradycyjnie określana jako powieść historyczna, jest „Stara baśń” znakomitą konstrukcją, wspartą co prawda na historycznych przesłankach, ale niemal w całości wywiedzioną z twórczej wyobraźni autora. Kraszewski z rozmachem opisuje dzieje Polan na chwilę przed wielkim przełomem chrystianizacji. Dramatyczna historia buntu społeczności kmiecej przeciwko samowładnym rządom kneziów jest śmiałą próbą dopisania prologu do Gallowego podania o Piaście Kołodzieju. Ale Kraszewski nie jest dziejopisem. Wbrew historycznej dosłowności, równoległą osią akcji czyni opór Polan wobec żywiołu germańskiego. A my wiemy, że przesłanie powieści, napisanej trzynaście lat po upadku powstania styczniowego, było dla czytelników jednoznaczne i aktualne.