Przedwiośnie

Ileż nieporozumień wywołała ta książka, wydana w 1925 roku, w nareszcie wolnej Polsce. Wytykano Żeromskiemu kasandryczny ton i pesymizm, a nawet (nic nowego) kalanie własnego gniazda. Moskiewskie gazety ogłosiły jego akces do międzynarodowego komunizmu. A przecież miał rację, pokazując poprzez losy Cezarego Baryki bezmiar idealizacji i oczekiwań wobec Niepodległej oraz brutalną rzeczywistość nędzy, nierówności społecznej, nadętego frazesu politycznego, ideowego zagubienia. Miał rację widząc zagrożenie w równym stopniu w egoizmie społecznym, jak i w komunizmie, z jego – tak zatrważająco atrakcyjnym dla młodzieży – marzeniem o powszechnym szczęściu i jedynej prawdzie.

Jak zwykle żądał za wiele i za głośno, by mogło się to wszystkim podobać.