W swoim dziele Prokopiusz opisuje budownictwo sakralne, świeckie i wojskowe zarówno Konstantynopola, jak i azjatyckich, bałkańskich oraz afrykańskich posiadłości Bizancjum. Może ono spełniać rolę przewodnika po ówczesnym świecie, jako że stanowi cenne źródło dla badacza geografii, archeologa i oczywiście historyka sztuki; źródło uchodzące obecnie za w pełni wiarygodne, dostarczające nieocenionych informacji o realizacjach architektonicznych VI w. Autor w wielu przypadkach jako naoczny świadek obserwował powstawanie opisywanych przez siebie budowli: np. katedry Mądrości Bożej w Konstantynopolu, murów Dara, fortyfikacji limesu afrykańskiego. To na podstawie jego tekstu archeolodzy odkryli w roku 1977 pozostałości Nowego Kościoła Matki Boskiej w Jerozolimie.
Przygotowany obecnie przekład O budowlach jest pierwszym pełnym tłumaczeniem dzieła na język polski. Tłumaczenie zostało wzbogacone o szczegółowe komentarze, odwołujące się zarówno do literatury źródłowej z epoki, jak i krytycznych opracowań z zakresu historii architektury i archeologii. Będą mu ponadto towarzyszyć ilustracje, plany budowli i mapy prowincji, ułatwiające Czytelnikowi orientację w artystycznych i geograficznych realiach epoki.
Prokopiusz z Cezarei
Historyk i retor grecki; sekretarz, doradca i przyjaciel znakomitego wodza Belizariusza, któremu towarzyszył we wszystkich wyprawach: przeciw Wandalom do Afryki, Gotom do Italii, Persom na Wschód. W całości zachowały się 3 dzieła Prokopiusza. Najobszerniejsza jest Historia wojen (Hýper tón polémon) w 8 księgach, w której autor relacjonuje walki prowadzone przez armie cesarza Justyniana w Mezopotamii, Afryce i Europie. Potem powstał panegiryk na cześć cesarza, czyli dziełko O budowlach (Perí ktismáton) w 6 księgach. Natomiast upust swojemu rozgoryczeniu nieskuteczną polityką państwa dał Prokopiusz w Historii sekretnej (Anékdota) – zjadliwym pamflecie wymierzonym przede wszystkim w „księcia ciemności” Justyniana i jego towarzyszkę, pozbawioną moralności, wywodzącą się z nizin społecznych kurtyzanę, Teodorę (przekład na język polski pióra Andrzeja Konarka ukazał się w serii „Biblioteka Antyczna” w roku 1998). Prokopiusz pisał jasną, zwięzłą greką, wzorując się na Herodocie i Tukidydesie. Nazywano go „ostatnim wielkim historykiem starożytności”.
