Wnikliwe studium opętania władzą, rzucające nowe światło na postać włoskiego dyktatora.
Wizerunek Mussoliniego i Hitlera, a także stworzonych przez nich reżimów zlał się ze sobą do tego stopnia, że twórca faszyzmu zniknął w cieniu Führera, uznany za jego nieudane wcielenie albo wręcz komiczną kopię. Tymczasem to właśnie władza Mussoliniego miała o wiele bardziej totalny charakter, a stworzony przez niego system był całkowicie zależny od jednego, owładniętego manią wielkości dyktatora.
Można sobie wyobrazić ideologię nazistowską, jej zbrodnie i rytuały bez Hitlera. Komunistyczny terror istniał zarówno przed, jak i po Stalinie. Trudno jednak wyobrazić sobie faszyzm bez Mussoliniego – twórcy mitologii, stanowiącego jednocześnie jej ucieleśnienie.
Zbrodniarze, którzy znajdowali się w bliskim otoczeniu Hitlera – Göring, Goebbels, Himmler, i wielu innych – mieli własny charakter, ściśle określony zakres władzy, a czasem nawet cieszyli się osobistymi sukcesami. Stalin przeprowadzał kolejne czystki na szczytach władzy i niszczył prawdziwych albo urojonych rywali, ale w dniu jego śmierci nadal żył Beria i wielu mu podobnych. Tymczasem całe otoczenie Mussoliniego stanowiło jedynie blade tło dla dyktatora, który sprawował pełnię władzy i bez namysłu wprowadzał w życie najmroczniejsze wizje, jakie podsuwała mu wyobraźnia. Mussolini sam obsadzał najwyższe stanowiska w państwie i wymieniał urzędników na każdym szczeblu, mógł wedle uznania zmieniać konstytucję i dla kaprysu wywoływał wojny, okupione hekatombą ofiar.
„Mussolini” Görana Hägga to wnikliwe studium opętania władzą, rzucające nowe światło na postać włoskiego dyktatora.
To nie jest biografia klauna. Obowiązujący w Polsce obraz Benito Mussoliniego – śmiesznego, operetkowego i w gruncie rzeczy niegroźnego dyktatora – jest fałszywy. W swojej kapitalnej książce Göran Hägg udowadnia, że Mussolini był człowiekiem serio, gdyż tylko tak można oceniać zbrodniarza. Opętany rządzą władzy i podbojów, Duce wywoływał kolejne wojny. W Abisynii kazał wytruć tubylców gazami bojowymi, na Bałkanach jego żołnierze dokonywali bestialskich mordów i pacyfikacji.
Mussolini to bez wątpienia postać ponura, ale również tragiczna. Chciał uczynić swoją ojczyznę wielką, a sprowadził na nią katastrofę. Chciał przejść do historii jako największy z Włochów, a to Włosi powiesili jego zmasakrowane ciało na dachu mediolańskiej stacji benzynowej. „Mussolini. Butny faszysta” to książka, na którą długo czekaliśmy. Jest nie tylko fascynująca, ale również świetnie napisana. Daje do myślenia.
Piotr Zychowicz
Stworzony przez Görana Hägga obraz faszyzmu zdaje się skrywać wiele złowieszczych podobieństw do wielu zjawisk, które mają miejsce we współczesnej Europie.
„Dagens Nyheter”
Göran Hägg (ur. 1947) – szwedzki pisarz i wybitny publicysta, autor kilkudziesięciu książek poświęconych historii, historii literatury, a także powieści. Absolwent uczelni wyższych w Sztokholmie i Uppsali oraz wykładowca na Uniwersytecie w Sztokholmie.
