Bracia Karamazow

Ostatnia powieść jednego z tytanów literatury rosyjskiej i zarazem światowej, powstała w latach 1879-1880, opowiada „dzieje jednej rodziny”, w której popełnione zostało ojcobójstwo. Tłem jest barwny, panoramiczny obraz XIX-wiecznej Rosji. Ale najważniejsze są w powieści uniwersalne pytania – tzw. przeklęte problemy – stojące zawsze przed człowiekiem, niezależnie od epoki.
Dymitr Karamazow mówi: „A mnie męczy Bóg. Tylko to mnie męczy. A co, jeżeli Go nie ma?”. I tu pojawia się znane już ze „Zbrodni i kary” słynne zdanie: „Jeśli Boga nie ma, to wszystko jest dozwolone”. Tak twierdzi drugi z braci, Iwan Karamazow, symbol zła, wcielenie demonicznego rozumu, autor „Legendy o Wielkim Inkwizytorze” – proroczo ostrzegającej przed totalitaryzmem. I jest jeszcze brat trzeci, Alosza, ucieleśnienie dobra, miłości i harmonii, który przynosi otuchę i nadzieję w zakończeniu powieści.
„Bracia Karamazow” – podsumowanie twórczości pisarza – przedstawiają, jak pisze Paweł Hertz, „podstawowe sprawy ludzkiego istnienia doprowadzone do granic ostatecznego napięcia”.
Jednocześnie utwór prezentuje całe mistrzostwo talentu Dostojewskiego: nowatorstwo konstrukcji powieściowej, wnikliwość analizy psychologicznej, głębię w ukazywaniu świadomości ludzkiej, bogactwo problematyki filozoficznej i moralnej.
Dzięki tym cechom swego pisarstwa Dostojewski wywarł ogromny wpływ zarówno na literaturę rosyjską, jak światową. A jego powieści skłaniają do refleksji, wzruszają i zachwycają kolejne pokolenia.