Ammianus Marcellinus (IV w. n.e.), żołnierz i Grek, jak sam siebie określił, jest autorem napisanej po łacinie historii imperium, stanowiącej kontynuację dzieła Tacyta. Dzieje rzymskie to jeden z najbardziej oryginalnych pomników historiografii, zarówno pod względem języka, stylu, jak i treści. 

Zachowana część (księgi XIV-XXXI, obejmujące lata 353-378) ukazuje oprócz wielkich i małych wojen zewnętrznych i domowych życie społeczne we wszelkich jego przejawach duchowych i materialnych (autor nie pominął nawet kwestii podatkowych!). Widzimy postacie cesarzy, m.in. uwielbianego Juliana (Apostatę), wędrujemy po metropoliach i odległych prowincjach, słuchamy opowieści, anegdot, przykładów, przypatrujemy się zabytkom i poznajemy ciekawostki ze świata przyrody.

„Dzieje rzymskie” są ostatnim wielkim dziełem historycznym pogańskiej starożytności, głoszącym wiarę w niezniszczalność Rzymu i jego potęgi. Tom I obejmuje księgi XIV-XXV (lata 353-364).